وضعیت بیماری زایی puccinia striiformis و عکس العمل ارقام اصلاح شده و رگه های پیشرفته گندم نسبت به زنگ زرد در استان های شمالی ایران

به منظور بررسی تغییرات ژنتیک بیماری زایی در عامل بیماری زنگ زرد در استان های شمالی، شمال شرق و شمال غرب کشور، ژنوتیپ های شناخته شده مقاومت به زنگ زرد شامل منابع ژنی ژن های مقاومت گیاهچه ای، ژن های مقاومت در مرحله گیاه کامل و منابع ژنی مقاومت پایدار در مناطق نیشابور، طرق و جلگه رخ از استان خراسان؛ کلاله، آق قلا و گرگان از استان گلستان؛ اولتان، جعفرآباد، آلاروق از استان اردبیل؛ قراخیل از استان مازندران مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج به دست آمده نشان داد که در مناطق نیشابور، طرق و جلگه رخ برای yr1؛ در مناطق نیشابور، طرق، جلگه رخ، کلاله، اولتان، جعفرآباد، آلاروق و قراخیل برای yr2؛ در منطقه نیشابور برای yr3؛ در همه مناطق به استثنا منطقه آق قلا برای yr6؛ در همه مناطق برای yr7؛ در مناطق جلگه رخ، کلاله، اولتان، جعفرآباد، و آلاروق برای yr8؛ در همه مناطق برای yr9؛ در مناطق طرق و گرگان برای yr11؛ در مناطق طرق، گرگان و اولتان برای yr12 (ژن های y11 و y12 فقط در مناطق طرق، گرگان و اولتان ارزیابی شده اند)؛ در منطقه آلاروق برای yr13؛ به استثنا مناطق کلاله، آق قلا و اولتان در سایر مناطق برای yr17؛ به استثا مناطق طرق و آق قلا در سایر مناطق برای yr18؛ در همه مناطق برای yr22، y23 و yr25؛ در همه مناطق برای yra؛ در مناطق کلاله، جعفرآباد و آلاروق برای yrsu و در مناطق نیشابور، طرق، جلگه رخ، گرگان، جعفرآباد و آلاروق برای ژن های نام گذاری نشده a1 و a2 پرآزاری (virulence) مشاهده گردید، ژن yr27(yrsk) فقط در مناطق طرق، گرگان و اولتان ارزیابی گردید که در منطقه طرق برای این ژن پرآزاری دیده شد. برای ژن های yr4، yr5، yr10، yr14، yr15، yr16، yr24، yrsd،yrcv وyrsp در هیچیک از مناطق پرآزاری مشاهده نگردید. این ژن ها به عنوان منابع مقاومت ژنی موثر (effective) برای استفاده در کنار ژن های مسئول مقاومت موثر در مرحله گیاه کامل معرفی می گردند. در این مناطق ارقام قدیمی (معرفی شده قبل از همه گیری زنگ زرد در سال 1372) حساس بودند و از ارقام جدید تجن در منطقه طرق؛ مهدوی در مناطق نیشابور، طرق، جلگه رخ، کلاله و آق قلا؛ الموت و زرین در منطقه طرق؛ الوند در مناطق نیشابور، طرق، جلگه رخ، کلاله، گرگان و آلاروق؛ داراب 2 در نیشابور؛ کویر در مناطق نیشابور، طرق جلگه رخ، کلاله و گرگان؛ چمران در مناطق نیشابور و جلگه رخ حساس بودند. از رگه های پیشرفته c-73-5 در منطقه آلاروق؛ m-75-10 در منطقه جلگه رخ؛ m-75-19 در منطقه کلاله؛ n-75-5 در مناطق طرق، کلاله، گرگان، جعفرآباد، آلاروق و قراخیل؛ s-74-20 در منطقه آلاروق حساس بودند.